Polisin Yaptığı Durdurma ve Arama
1)Adli Arama
2)Önleme Araması
3)Durdurma
Adli arama ve önleme araması için yetkili mercilerin yazılı kararının bulunması gerekmektedir. Fakat durdurma için böyle bir yazılı kararın bulunmasına gerek yoktur. Durdurma için gereken tek şey polis memurunun makul şüphesinin olması gerekmektedir. Makul şüphenin nasıl bir derecelendirmesi olduğu konusunda kanunda açık bir düzenleme bulunmamaktadır fakat buna yönelik yargıtay kararları bulunmaktadır. Makul şüpheden anlamamız gereken şey çok ciddi bir şüphenin gerekmediğidir, umma derecesinde bir şüphe bulunmalıdır. Burada şüphelenme de ağırlık konusunda bir oranlama getirecek olursak makul şüphe dendiğinde yüzde elli bir şüpheden bahsedebiliriz. Yani polis her durduracağı kişi için yoğun bir şüphede bulunmasına gerek yoktur. Fakat şüphesizde yani keyfi bir şekilde insanları durdurmaması gerekmektedir. Aksi taktirde burada görevi kötüye kullanmadan bahsedebiliriz. Diğer bir sorun ise durdurma yapan polislerin kişilerin üstünü, ceplerini, arabasını ve arabasının görünmeyen kısımlarını arayabilme imkanının bulunup bulunmadığıdır. Burada psvk 4/a’ya bakmamız gerekecektir. Kanun maddesine baktığımızda “bu amaçla kişinin üzerindeki elbisenin çıkarılması veya aracın, dışarıdan bakıldığında içerisi görünmeyen bölümlerinin açılması istenemez” açıkça yukarıda belirttiğimiz yerlerin aranamayacağı yazılmıştır. Durdurma yapan polis memuru kimlik sorup, kimliğimizi talep edebilir fakat bunun içinde ilgili kanun maddesinde belirtilen şartların gerçekleşmiş olması gerekmektedir.
Durdurma ve kimlik sorma Madde 4/A- (Ek: 2/6/2007-5681/1 md.)
Polis, kişileri ve araçları;
a) Bir suç veya kabahatin işlenmesini önlemek,
b) Suç işlendikten sonra kaçan faillerin yakalanmasını sağlamak, işlenen suç veya kabahatlerin faillerinin kimliklerini tespit etmek,
c) Hakkında yakalama emri ya da zorla getirme kararı verilmiş olan kişileri tespit etmek,
ç) Kişilerin hayatı, vücut bütünlüğü veya malvarlığı bakımından ya da topluma yönelik mevcut veya muhtemel bir tehlikeyi önlemek, amacıyla durdurabilir.
Durdurma yetkisinin kullanılabilmesi için polisin tecrübesine ve içinde bulunulan durumdan edindiği izlenime dayanan makul bir sebebin bulunması gerekir. Süreklilik arz edecek, fiilî durum ve keyfilik oluşturacak şekilde durdurma işlemi yapılamaz. Polis, durdurduğu kişiye durdurma sebebini bildirir ve durdurma sebebine ilişkin sorular sorabilir; kimliğini veya bulundurulması gerekli diğer belgelerin ibraz edilmesini isteyebilir.
Aslında bu maddenin temelinde yatan amaç kanaatimce polislere hem yetki verip bu yetkinin yanında da polislere verdiği yetkinin keyfi bir şekilde kullanılmasını önlemeyi amaçlamıştır. Eğer aracın görünmeyen kısmı aranmak isteniyorsa bu taktirde yetkili mercilerden arama izni alınmalıdır. Bu arama iznin hukuki ismi adli arama iznidir.
Durdurma sonucunda arama izni olmadan arama yapılıp bulunan deliller hukuka aykırı sayılacaktır ve mahkemenin vereceği hükme etki etmeyecektir.
Sonuç olarak, polisler makul şüphe ve kanunda belirtilen şartlar bulunduğu taktirde sizleri durdurabilir ve kimlik sorabilir fakat araçlarınızın görünmeye yerlerini, çantanızı, ceplerinizi arayamaz, üstünüzü çıkarmayı talep edemez.
Adli arama kısmına gelirsek eğer, adli arama bir suç işlendikten sonra savcının talebi sulh ceza hakiminin vereceği karar doğrultusunda belirli yerlerde polis memuru aracılığıyla yapılacak aramaya denmektedir.
Aynı zamanda adli arama kararının talep edilmesi veya verilebilmesi için kanun belirli şartlar öngörmüştür bu belirtilen şartlar gerçekleşmeden arama izni verilmemelidir. Burada ihbar ve şikayet aranır aynı zamanda bunun yanında ihbar ve şikayeti destekleyecek nitelikte emarelerin bulunması gerekmektedir. Kanun koyucu burada da makul şüphe aramıştır fakat buradaki makul şüphenin ne derecede olduğu adli arama yönetmeliğinde belirtilmiştir. Buradaki makul şüphe, durdurmada belirtilen makul şüphe ile aynı değildir. Kanun koyucu burada daha ciddi bir makul şüphe aramıştır.
Makul şüphe Madde 6
Makul şüphe, hayatın akışına göre somut olaylar karşısında genellikle duyulan şüphedir.
Makul şüphe, aramanın yapılacağı zaman, yer ve ilgili kişinin veya onunla birlikte olanların davranış tutum ve biçimleri, kolluk memurunun taşındığından şüphe ettiği eşyanın niteliği gibi sebepler göz önünde tutularak belirlenir.
Makul şüphede, ihbar veya şikâyeti destekleyen emarelerin var olması gerekir. Belirtilen konularda şüphenin somut olgulara dayanması şarttır.
Arama sonunda belirli bir şeyin bulunacağını veya belirli bir kişinin yakalanacağını öngörmeyi gerektiren somut olgular mevcut bulunmalıdır.
Adli arama kararını kural olarak sulh ceza hakimi verecektir. Fakat hakimin vereceği kararının gecikmesinde sakınca bulunan hallerde cumhuriyet savcısı bu kararı verebilecektir. Cumhuriyet savcısına da ulaşılamadığı hallerde kolluk amirinin yazılı emiriyle bu arama yapılabilecektir. Fakat kolluk amiri emiriyle yapılacak bu arama iş yerinde ve kamuya açık olmayan kapalı alanlarda yapılamaz.
Daha detaylı bilgi ve hukuksal destek için bize ulaşabilirsiniz.
MUTLU HUKUK | AV. LEVENT MUTLU
